- Likwidacja IKE – koszty i ograniczenia
- Zerwanie IKZE – możliwości i skutki
- Możliwości zwrotu środków z PPK i PPE
- Likwidacja IKZE lub IKE tylko w ostateczności
- Prośba o zwrot środków oznacza straty
Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) i Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), podobnie jak Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) i Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) są elementem systemu emerytalnego, służą długoterminowemu odkładaniu pieniędzy na przyszłą emeryturę. Korzystając z tych rozwiązań, zgromadzisz środki, które będą uzupełnieniem świadczeń z ZUS, pozwolą Ci na godne życie po zakończeniu aktywności zawodowej. Zachętą do systematycznego oszczędzania są ulgi podatkowe: w podatku dochodowym od osób fizycznych (w przypadku IKZE) oraz brak podatku Belki pod warunkiem dokonywania wpłat przez min. 5 lat (przy oszczędzaniu na IKE).
Twoim głównym celem zdecydowanie powinno być dokonywanie wpłat i przyjmowanie wypłat transferowych (np. po osobie zmarłej, z innego własnego programu emerytalnego), a nie sięganie po pieniądze odłożone na emeryturę w razie kłopotów finansowych. Swoje oszczędności emerytalne powinieneś traktować jako nienaruszalne. Podobnie myślał ustawodawca, wprowadzając bariery w sięganiu po te pieniądze. Co prawda wcześniejsza wypłata jest możliwa, ale w przepisach powołujących do życia IKE, IKZE, PPE i PPK zawarto zapisy zniechęcające do korzystania ze środków na nich zgromadzonych przed osiągnięciem wieku emerytalnego; najbardziej dotkliwa jest utrata ulg podatkowych.
Zostawiono jednak pewne furtki pozwalające na wcześniejsze skorzystanie z oszczędności emerytalnych. Taka operacja, dla odróżnienia od wypłat dokonywanych w wieku emerytalnym, nosi nazwę zwrot środków. W większości przypadków nikt nie będzie Cię pytał, dlaczego prosisz o zwrot pieniędzy, to Twoja osobista decyzja. Podejmując ją, powinieneś mieć pełną świadomość jej konsekwencji, wiedzieć, że wiąże się m.in. ze sprzedażą wszystkich lub części papierów wartościowych zgromadzonych na Twoim koncie emerytalnym. Możliwe, że sprzedasz akcje lub fundusze inwestycyjne w niekorzystnym momencie, może nawet ze stratą.
Przyjrzyjmy się więc zapisom ograniczającym swobodne dysponowanie środkami odkładanymi z myślą o emeryturze.
Likwidacja IKE – koszty i ograniczenia
Najważniejsze z ograniczeń dotyczy wieku, w którym oszczędności są wycofywane. Decydując się na zwrot pieniędzy wpłaconych na Indywidualne Konto Emerytalne przed ukończeniem 60 r.ż. (55, jeśli masz uprawnienia do wcześniejszej emerytury), musisz zapłacić podatek od zysków kapitałowych, tzw. podatek Belki. Będzie on pobrany przez instytucję finansową prowadzącą Twoje IKE i przekazany fiskusowi także wtedy, gdy wpłat dokonałeś maksymalnie w 4 latach lub do ponad połowy wartości wpłat doszło w ostatnich 5 latach przed złożeniem wniosku o zwrot pieniędzy.
Skoro mamy do czynienia z podatkiem od zysków kapitałowych, to opodatkowaniu podlega różnica między bieżącą wartością środków na rachunku w dniu ich zwrotu a sumą wpłat na niego. Wszelkich formalności dopełnia płatnik (firma prowadząca IKE), podatnik (czyli Ty) nie musi wypełniać żadnych formularzy, by rozliczyć się z urzędem skarbowym.
Zlecenie częściowego zwrotu środków z IKE w roku, w którym dokonałeś już wpłaty na to konto, nie spowoduje zwiększenia dostępnego limitu wpłat. Wynika on z rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej i nie ma żadnego powiązania ze zwrotami z IKE.
Wypłata środków z IKE (prawidłowo: zwrot) nie zawsze w całości
Kolejne ograniczenie dotyczy wypłacanej kwoty. Przedterminowa częściowa wypłata może dotyczyć tylko środków wpłaconych na IKE przez Ciebie, nie skorzystasz z pieniędzy przetransferowanych z Pracowniczego Programu Emerytalnego (PPE) lub z IKE osoby, której jesteś spadkobiercą.
Po te środki możesz sięgnąć przed osiągnięciem wieku emerytalnego jedynie wtedy, gdy zdecydujesz się na wypłatę wszystkich pieniędzy z IKE. Jednak nawet po złożeniu takiej dyspozycji tak nie otrzymasz pełnej kwoty pochodzącej z PPE. Podmiot prowadzący IKE jest bowiem zobowiązany przekazać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 30% sumy składek podstawowych wpłaconych do programu emerytalnego. Pieniądze będą zapisane na Twoim indywidualnym koncie w ZUS lub, jeśli dotyczą Cię stare zasady przyznawania świadczeń emerytalnych, zostaną uwzględnione w podstawie wymiaru emerytury.
Zasada ta nie ma zastosowania, jeśli wszystkie środki z IKE są transferowane do PPE. W takiej sytuacji nie są pobierane podatki ani składki do ZUS. Dodajmy, że gdyby do rozwiązania umowy IKE doszło na wniosek instytucji finansowej, to ma ona obowiązek poinformować klienta nie tylko o wspomnianych wyżej zasadach zwrotu środków, ale i o możliwości dokonania wypłaty transferowej.
Pieniądze powinny zostać zwrócone w ciągu 30 dni od złożenia wniosku o zwrot.
Pracownik obsługujący Twoją dyspozycję zbycia instrumentów finansowych powinien Cię poinformować o należnej Ci kwocie netto przed jej wypłatą.
Jeśli potrzebujesz określoną kwotę, np. 10 000 zł, to, zlecając częściowy zwrot z IKE, powinieneś zawnioskować o nieco wyższą sumę, by kwota przesłana na Twoje konto po potrąceniu podatku Belki odpowiadała Twoim potrzebom.
Zerwanie IKZE – możliwości i skutki
Wypłata z Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego możliwa jest po ukończeniu 65 r.ż. i spełnieniu dodatkowego warunku – dokonania wpłat przynajmniej w 5 latach. W takiej sytuacji, wycofując środki, zapłacisz jedynie 10% zryczałtowanego podatku dochodowego.
Wypłata z IKZE przed 65 rokiem życia
Decydując się na zwrot środków zgromadzonych na IKZE bez spełnienia powyższych warunków (zerwanie IKZE), otrzymasz wszystkie środki będące na IKZE (nie jest możliwe wycofanie tylko części oszczędności), ale będziesz musiał samodzielnie odprowadzić należny podatek. Powinieneś to zrobić w rocznym zeznaniu podatkowym PIT za rok, w którym skorzystałeś z pieniędzy, wpisując otrzymaną kwotę w rubryce przychody z innych źródeł. Tym samym zwiększy się podstawa opodatkowania i za dany rok zapłacisz wyższą daninę dla fiskusa. Możliwe, że będzie się to wiązało z przekroczeniem progu podatkowego i koniecznością zapłacenia podatku według wyższej stawki.
Zerwanie IKZE (wypłata środków przed terminem) oznacza konieczność zamknięcia konta. Gdybyś chciał powrócić do oszczędzania w ten sposób na emeryturę, musisz otworzyć nowe IKZE w dotychczasowej bądź innej instytucji finansowej.
Możliwości zwrotu środków z PPK i PPE
Wcześniejsze wycofanie oszczędności możliwe jest także z Pracowniczego Planu Kapitałowego (PPK) i Pracowniczego Programu Emerytalnego (PPE). W obu przypadkach nie dostaniesz jednak do ręki wszystkich zgromadzonych pieniędzy, część z nich zabierze fiskus lub trafią one do ZUS. Nie dojdzie do tego, jeśli przetransferujesz środki na inne konto emerytalne.
Zwrot pieniędzy „na życzenie” z PPK można realizować wielokrotnie. Każda operacja tego typu oznacza utratę bonusów otrzymanych od państwa (zarówno tego powitalnego, jak i dopłat rocznych) oraz przekazanie na Twoje indywidualne konto emerytalne w ZUS 30% środków wpłaconych przez pracodawcę. Jeśli Twoje pieniądze wypracowały zysk, to zostanie potrącony podatek Belki (od kwoty zysku, nie od całości środków).
W ustawie o PPK wskazano dwie sytuacje szczególne pozwalające na wcześniejszą wypłatę bez ponoszenia kosztów. Pierwsza, to ciężka choroba pracownika, współmałżonka lub jego dziecka wymieniona w ustawie o PPK, całkowita niezdolność do pracy bądź umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności. W tego typu przypadkach można pobrać do 25% zgromadzonych środków, bez konieczności ich zwracania. Do wniosku trzeba dołączyć zaświadczenie potwierdzające diagnozę lekarską albo orzeczenie o niezdolności do pracy lub stopniu niepełnosprawności. Pod warunkiem, że okoliczności dotyczą różnych zdarzeń, możliwe jest kilkukrotne skorzystanie z tej możliwości.
Druga sytuacja szczególna – przeznaczenie oszczędności na wkład własny do kredytu hipotecznego na mieszkanie lub dom. Korzystając z tej opcji, możliwe jest wypłacenie nawet wszystkich środków, przy czym trzeba je zacząć oddawać najpóźniej po 5 latach od ich otrzymania i zwrócić w ciągu maksymalnie 15 lat. Z tej możliwości mogą skorzystać tylko osoby, które w dniu składania wniosku o zwrot środków nie ukończyły 45 r.ż.
PPE - wypłata środków w innych okolicznościach niż emerytura
Przedterminowa wypłata z PPE możliwa jest tylko wtedy, gdy dochodzi do jego likwidacji lub nie pracujesz już u pracodawcy prowadzącego program. Nie poniesiesz żadnych kosztów, gdy wskażesz rachunek IKE lub inny PPE, na który mają być przekazane środki.
Jeśli złożysz dyspozycję zwrotu środków, także po przetransferowaniu ich na IKE, będzie się to wiązało z pomniejszeniem wypracowanego zysku o podatek od zysków kapitałowych i przekazaniem 30% podstawowych składek na indywidualne konto emerytalne w ZUS.
Likwidacja IKZE lub IKE tylko w ostateczności
Sięgnięcie po oszczędności emerytalne, a zwłaszcza całkowita likwidacja IKE czy IKZE, powinno być ostatecznością. O znaczeniu tych pieniędzy dla przyszłej emerytury i kwestiach podatkowych już wspomnieliśmy. Powinieneś jeszcze wiedzieć, że przedterminowa wypłata wszystkich środków powoduje likwidację informacji o wpłatach, wymóg dokonania wpłat w minimum pięciu latach będziesz musiał realizować od początku.
Jeśli już musisz skorzystać z tych pieniędzy, to lepszym rozwiązaniem jest wypłacenie części oszczędności, gdyż nie „zeruje” to licznika wpłat. Przypominamy, że jest to możliwe tylko, gdy oszczędzałeś na IKE, ewentualnie w PPK.
Wydanie dyspozycji zwrotu środków, czyli wycofania oszczędności przed spełnieniem warunków emerytalnych, nie blokuje możliwości ponownego otwarcia IKE/IKZE. Można to zrobić zaraz po zamknięciu poprzedniego konta, ale pierwsza wpłata może być dokonana dopiero w następnym roku kalendarzowym.
Dalsze oszczędzanie nie jest natomiast możliwe po zleceniu wypłaty (nie ma znaczenia czy jednorazowo, czy w ratach) środków zgromadzonych na IKE/IKZE.
Prośba o zwrot środków oznacza straty
Jak widzisz, najlepszym dla Ciebie rozwiązaniem, dającym Ci dodatkowe korzyści, jest sięgnięcie po zgromadzone oszczędności po nabyciu uprawnień emerytalnych. Prosząc o zwrot środków wcześniej, musisz liczyć się z różnego rodzaju ograniczeniami i kosztami. Dlatego w momencie wybuchu domowego kryzysu finansowego znacznie lepiej jest poszukać innych możliwości rozwiązania problemów. Wnioskowanie o zwrot środków z konta emerytalnego trzeba traktować naprawdę jako ostateczność, po którą sięga się, gdy inne opcje zawiodą.
