Ulga rehabilitacyjna i na leki 2023/2024: sprawdź, jak ją rozliczyć

Definicja osoby niepełnosprawnej

Za osobę niepełnosprawną uznaje się każdego, kto otrzymał orzeczenie o jednym z trzech stopni niepełnosprawności, decyzję o przyznaniu renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy (ewentualnie rentę szkoleniową lub socjalną). Uwzględniane są także orzeczenia o niepełnosprawności dziecka do lat 16, które wydawane są na podstawie odrębnych przepisów (więcej o tym w dalszej części artykułu) oraz orzeczenia wydane przed zmianą przepisów, do 31 sierpnia 1997 r.

W przypadku osób dorosłych stopień niepełnosprawności i niezdolność do podjęcia pracy decydują o przyznaniu konkretnej grupy inwalidzkiej. Do pierwszej grupy inwalidzkiej zalicza się osoby, wobec których orzeczono wysoki stopień niepełnosprawności, uznano niezdolność do samodzielnej egzystencji, a także całkowitą niezdolność do pracy. Druga grupa inwalidzka oznacza umiarkowany stopień niepełnosprawności lub całkowitą niezdolność do podjęcia pracy.

Przyznana grupa inwalidzka nie ma znaczenia przy prawie do ulgi: odliczenie należy się na takich samych zasadach, identyczne są również limity wydatków.

W przypadku dzieci niepełnosprawnych przepisy wyglądają nieco inaczej. Przyjrzyjmy się tej kwestii dokładniej.

Ulga rehabilitacyjna na dziecko

Z ulgi rehabilitacyjnej na niepełnosprawne dziecko możesz skorzystać bez względu na to, czy Twoja pociecha jest niepełnoletnia, czy skończyła już 18 lat. Jest to w pełni zrozumiałe, bowiem często niepełnosprawny osiągający pełnoletność nie jest w stanie się usamodzielnić.

Pamiętaj, że dziecko do lat 16 nie ma orzeczonej grupy inwalidztwa, ale otrzymuje orzeczenie o niepełnosprawności.

Takie orzeczenie nadawane jest w sytuacji, gdy dziecko w wieku do 16 lat ma naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną i z tego względu wymaga stałej opieki lub pomocy w zaspokajaniu potrzeb życiowych w stopniu wyższym niż potrzebują jego zdrowi rówieśnicy. Ponadto spodziewane jest, że stan ten będzie trwał dłużej niż 12 miesięcy; krótko mówiąc, chodzi tu o schorzenia, w przypadku których nie można spodziewać się szybkiej lub większej poprawy.

Przyczyną naruszenia sprawności może być wada wrodzona, uszkodzenie organizmu bądź przewlekła choroba, np. niedowłady, porażenia kończyn, choroby metaboliczne, układu oddechowego, moczowego, krzepnięcia, pokarmowego czy krążenia, umiarkowane bądź głębsze upośledzenie umysłowe, psychoza, padaczka, nowotwory, wady narządów wzroku lub słuchu i inne.

Na jakie wydatki przysługuje ulga rehabilitacyjna? Ile zwrotu możesz otrzymać?

Rodzaje wydatków odliczanych w ramach ulgi rehabilitacyjnej jest sporo, należy jednak wiedzieć, że część z nich jest limitowana ze względu na kwotę, a część – nie. Oznacza to, że w pierwszym przypadku odliczysz koszty tylko do określonej kwoty, w drugim zaś masz prawo odliczyć całość rzeczywiście poniesionych kosztów.

Wydatki limitowane w ramach ulgi rehabilitacyjnej

Poniżej znajdziesz listę wydatków, które możesz odliczyć od dochodu tylko do konkretnej kwoty. Obecnie wynosi ona 2280 zł w roku podatkowym. Do grupy limitowanych wydatków należą koszty:

• opłacenia przewodników dla osób niewidomych (pierwsza i druga grupa inwalidzka) lub dla osób niepełnosprawnych ruchowo (tylko dla pierwszej grupy inwalidzkiej);
• utrzymania psa przewodnika (asystenta);
• używania samochodu osobowego, służącego osobie niepełnosprawnej.

Ważne: samochód musi stanowić własność lub współwłasność osoby niepełnosprawnej bądź podatnika, który ją utrzymuje (w tym wypadku dotyczy to również opieki nad niepełnosprawnych dzieckiem, które nie ukończyło 16 lat).

Warto wiedzieć: Ulga rehabilitacyjna nie zostanie przyznana, gdy ponosisz wydatki na przewodnika dla niewidomego małoletniego dziecka, ponieważ ulga w takim przypadku przyznawana jest dla obu grup inwalidzkich, a – jak już wiesz – dziecko do lat 16 nie jest zaliczane do żadnej z dwóch grup.

Do wydatków limitowanych zaliczany jest również zakup leków. Tę kwestię przedstawimy szerzej w dalszej części artykułu.

Wydatki nielimitowane w ramach ulgi rehabilitacyjnej

Co ciekawe, grupa wydatków nieobjętych limitem zwrotu jest znacznie szersza niż ta wydatków limitowanych. Należą do niej koszty dotyczące np.:

• adaptacji i wyposażenia mieszkania/domu;
• turnusu rehabilitacyjnego;
• pobytu w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pielęgniarsko opiekuńczym, pobytu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego (z wyjątkiem instytucji prywatnych);
• przystosowania samochodu dla niepełnosprawnego;
• zakupu i naprawy sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych koniecznych do rehabilitacji czy pomagających w wykonywaniu czynności życiowych;
• zakupu wydawnictw i pomocy szkoleniowych;
• domowej opieki pielęgniarskiej, gdy niepełnosprawny jest w trakcie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się;
• usług opiekuńczych dla osób zaliczonych do I grupy inwalidztwa;
• tłumacza języka migowego;
• kolonii i obozów dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, a także dla dzieci osób niepełnosprawnych (z tej opcji można skorzystać, dopóki dziecko osoby niepełnosprawnej nie skończy 25 lat);
• odpłatnego i niezbędnego przewozu na konieczne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne;
• dojazd transportem publicznym na turnus rehabilitacyjny, do zakładu opiekuńczo-leczniczego itp.

Więcej szczegółów dotyczących prawa do ulgi od powyższych wydatków znajdziesz na stronie Krajowej Informacji Skarbowej.

Pamiętaj, że zakres prac czy modyfikacji w mieszkaniu musi być stosowny do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, np. wykonania podjazdu dla wózka. Z kolei sprzęty gospodarstwa domowego (lodówka, kuchenka itp.) nie są uwzględniane w prawie do ulgi.

Ulga na leki

Ulga na leki jest częścią ulgi rehabilitacyjnej, zatem mogą z niej skorzystać jedynie osoby niepełnosprawne lub opiekujące się niepełnosprawnym (na zasadach opisanych powyżej). Niemniej, kilka kwestii związanych z rozliczaniem kosztów lekarstw wymaga bardziej szczegółowego umówienia, dlatego też piszemy o nich osobno.

Ulga przysługuje, gdy zostały Ci przepisane leki do stosowania na stałe lub czasowo. Lekarstwa muszą być wypisane przez lekarza specjalistę (nie lekarza POZ). Nie możesz odliczyć preparatów wydawanych bez recepty czy niezwiązanych z Twoją niepełnosprawnością, a także suplementów diety. Poza tym nie istnieje odgórnie narzucony wykaz leków, które można odliczyć od dochodu.

To nie jedyne ograniczenie. Odliczyć od dochodu można jedynie różnicę pomiędzy ceną leku a kwotą 100 zł w danym miesiącu. Innymi słowy, jeśli np. w styczniu wykupiłeś lekarstwa za 400 zł, to należy Ci się ulga w wysokości 300 zł (400 zł – 100 zł). Wydatki nie muszą być ani cykliczne, ani na stałą kwotę, nie ma zatem znaczenia, czy leczyłeś się w styczniu, marcu, kwietniu, a następnie dopiero w listopadzie i czy w jednym miesiącu wydałeś na lekarstwa 150 zł, a w innym 400 zł (natomiast jeśli Twoje miesięczne koszty wyniosą np. 80 zł, to ulga za ten miesiąc nie będzie Ci przysługiwała).

Ulgę na leki wykazujesz w załączniku PIT/O w deklaracji PIT-36 lub PIT-37. To jednak nie wszystko. Pamiętaj, że wymagane jest posiadanie odpowiednich dokumentów, np. orzeczenia lekarskiego o niepełnosprawności i decyzji o przyznaniu renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy (lub renty socjalnej/szkoleniowej) albo orzeczenia o niepełnosprawności osoby, które nie ukończyła jeszcze 16 lat, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Do tego musisz przedstawić dokument potwierdzający wydatki na leki. Uwaga: nie mogą to być paragony, ponieważ nie ma na nich Twoich danych osobowych. Fiskus uzna natomiast faktury bądź bankowe dowody zapłaty (np. zaświadczenia o transakcji).

Ulga na leki też dla emeryta?

Ulga na leki tylko dla niepełnosprawnych? Niestety, tak to wygląda. Odliczenie kosztów kupionych leków możliwe jest w ramach ulgi rehabilitacyjnej, a ta przysługuje wyłącznie osobom niepełnosprawnym lub ich opiekunom. Zatem przejście na emeryturę i zażywanie medykamentów – nawet na choroby przewlekłe – nie uprawnia do odliczenia ulgi na leki w PIT.

Ulga rehabilitacyjna na samochód

Do ulgi na samochód osobowy w wysokości maks. 2280 zł możesz włączyć zarówno koszty używania samochodu na potrzeby osoby niepełnosprawnej, jak i wydatki na zmodernizowanie auta o konieczne usprawnienia. Nie ma przy tym znaczenia, czy osobą niepełnosprawną jesteś Ty, czy bliski pozostający na Twoim utrzymaniu (w tym dziecko do lat 16).

Jednak aby móc skorzystać z odliczenia, należy spełnić ważny warunek: samochód osobowy musi być własnością lub współwłasnością osoby niepełnosprawnej lub podatnika, który ją utrzymuje. Nie może być ani wynajmowany, ani pożyczony.

Warto wiedzieć: Osoba niepełnosprawna lub podatnik ją utrzymujący nie musi mieć prawa jazdy i nie musi użytkować samochodu jako kierowca.

Co rozumie się poprzez przystosowanie auta do potrzeb osoby niepełnosprawnej? Chodzi tu usprawnienia w rodzaju powiększenia bagażnika na wózek inwalidzki, dostosowanie dźwigni biegów, pedału hamowania / gazu itp. Zwykła wymiana części w samochodzie, związana z korzystaniem z niego, nie podpada pod tę kategorię i nie może być odliczona w ramach ulgi.

Jak dzielić ulgę pomiędzy rodziców?

Czy rodzicom opiekującym się niepełnosprawnym dzieckiem przysługuje jedna czy dwie ulgi rehabilitacyjne? Odpowiedź jest mile zaskakująca dla opiekunów: w przypadku, gdy oboje rodzice łożą na utrzymanie niepełnosprawnego dziecka (bez względu na to, czy pozostają w związku małżeńskim, czy też nie), każdemu z nich przysługuje prawo do ulgi rehabilitacyjnej w wysokości faktycznie poniesionego przez siebie wydatku. W przypadku wydatków ograniczonych limitem kwotowym każdemu z rodziców przysługuje odrębny (własny) limit.

Kiedy nie możesz odliczyć wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej?

Wydatki poniesione na cele rehabilitacyjne lub ułatwiające wykonywanie czynności życiowych nie mogą być sfinansowane ze środków:

• Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON),
• Zakładowego Funduszu Aktywności (ZFA),
• Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON),
• Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ),
• Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS)

Nie liczą się również wydatki zwrócone.

Warto wiedzieć: Jeżeli Twoje wydatki były tylko w pewnym stopniu dofinansowane z powyższych funduszy, to możesz skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej i odliczyć kwotę, którą sam poniosłeś.

Dobrze rozliczona ulga rehabilitacyjna. Jakie dokumenty są potrzebne?

Poniesione wydatki musisz, rzecz jasna, udokumentować w PIT. Ulga rehabilitacyjna zostanie zaakceptowana przez fiskusa, gdy na dokumencie znajdą się Twoje dane – czyli kupującego – oraz dane sprzedawcy (lub usługodawcy), rodzaj zakupionego towaru / usługi, a także kwota, jaką zapłaciłeś.

Ale uwaga: nie zawsze obowiązek przedstawienia dokumentów Cię dotyczy. Nie musisz ich przedstawiać w rozliczeniu rocznym, gdy chcesz odliczyć koszty takie jak opłacenie przewodnika osoby niewidomej, utrzymania psa-asystenta czy używania samochodu.

Pamiętaj jednak, że gdyby fiskus miał jakieś wątpliwości, może zażądać dowodów, że ulga faktycznie Ci się należy. Przykładowo, będziesz musiał wskazać imię i nazwisko przewodnika, dowody jej wynagrodzenia (rachunki, przelewy) lub przedstawić certyfikat potwierdzający status psa asystującego.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że osoby uzyskujące dochód z tytułu pełnienia funkcji przewodnika muszą go wykazać w swoim rozliczeniu rocznym. Bywa bowiem, że organy podatkowe, sprawdzając poprawność deklaracji podatkowej osoby niepełnosprawnej, przy okazji sprawdzają również PIT przewodnika.

Warto wiedzieć: Wydatki na cele rehabilitacyjne czy np. na leki mogą być poniesione także za granicą. Jak je przeliczyć na złote? Musisz zastosować kurs NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień zakupy / skorzystania z usługi.

Ulga rehabilitacyjna w PIT 2023/2024. Podsumowanie

Ulga rehabilitacyjna, w tym ulga na leki, przysługuje podatnikom opodatkowanym według skali podatkowej lub zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów ewidencjonowanych. W tym pierwszym przypadku ulga odliczana jest od dochodu, w drugim – od przychodu (jaka to różnica, znajdziesz w artykule Przychód a dochód – nie myl obu terminów).

Pamiętaj zatem, że choć potocznie często trafiamy na pytanie np. o to, jakie wydatki lub leki można odliczyć od podatku, to tak naprawdę odliczenie wykonuje się od dochodu (ewentualnie, jak wspomnieliśmy, przychodu), dzięki czemu ostatecznie podatek i tak będzie niższy.

Z ulgi możesz skorzystać, gdy orzeczono wobec Ciebie stopień niepełnosprawności bądź masz na swoim utrzymaniu osobę niepełnosprawną z bliskiego kręgu rodzinnego (z zastrzeżeniem, że jej dochód roczny nie przekracza dwunastokrotności renty socjalnej, obecnie: 19 061,28 zł).

Jak odliczyć poniesione wydatki? W tym celu musisz wypełnić jeden z formularzy PIT: PIT-37, PIT-36, PIT-28 oraz załącznik PIT/O. Pamiętaj o tym, że część z nich jest nielimitowana (np. na adaptację mieszkania, samochodu, turnus rehabilitacyjny), inne podlegają ograniczeniu do 2280 zł w roku podatkowym.