Numer IBAN i format NRB. Czym są i do czego mogą nam się przydać?

Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek, co oznaczają poszczególne cyfry numeru konta bankowego? W naszym artykule rozwikłamy tę zagadkę i przy okazji wyjaśnimy, co kryje się za tajemniczymi skrótami: IBAN, NRB i BIC.

Spis treści

• Co to jest IBAN (Międzynarodowy Numer Rachunku Bankowego)?
• Kod IBAN a numer NRB
• Format IBAN w Polsce
• NRB (Numer Rachunku Bankowego)
• Numer IBAN a kod BIC/ SWIFT
• Podsumowanie
• Narzędzie do identyfikacji banku po numerze rachunku

Co to jest IBAN (Międzynarodowy Numer Rachunku Bankowego)?

IBAN (International Bank Account Number) - to wprowadzony w 2001 r. międzynarodowy standard numeracji kont bankowych, który miał usprawnić rozliczenia transakcji zagranicznych w euro w obrębie Unii Europejskiej. Standard IBAN został pierwotnie przyjęty przez Europejski Komitet Standardów Bankowych (ECBS), jednak obecnie funkcjonuje jako międzynarodowa norma ISO-13616 i jest stosowany w ponad 60 państwach świata (w tym w krajach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej).

Co do zasady międzynarodowy numer rachunku bankowego musi obowiązkowo zawierać:

• dwuliterowy kod kraju (w przypadku Polski są to litery PL),
• dwucyfrową cyfrę kontrolną,
• składający się maksymalnie z 30 znaków alfanumerycznych (liter lub cyfr) numer konta bankowego BBAN.

Mówiąc prościej - kod IBAN to nic innego jak numer NRB poprzedzony oznaczeniem kraju. Ciekawostką może być fakt, że długość numeru IBAN może się różnić w zależności od państwa, np. w Belgii International Bank Account Number składa się z 16 znaków, we Francji z 27, a w Norwegii z 15.

Kod IBAN a numer NRB

Numer Rachunku Bankowego może zostać w prosty sposób zamieniony na numer w formacie IBAN, poprzez dodanie znaków PL na początek numeru NRB. Na poniższym obrazku zaprezentowano zależności pomiędzy elementami składowymi numeru IBAN.

Format IBAN w Polsce

Polski Numer Rachunku Bankowego jest zgodny ze standardem IBAN i posiada następującą konstrukcję:

PLkkAAAAAAAABBBBBBBBBBBBBBBB

gdzie:

• pierwsze dwa znaki określają kod kraju w standardzie ISO 3166-1 alfa-2. Jak już pisaliśmy, numery IBAN polskich kont bankowych rozpoczynają się od kodu "PL";
• kolejne dwa znaki tworzą sumę kontrolną;
• kolejnym elementem jest tzw. BBAN (Basic Bank Account Number) - w polskim tłumaczeniu Podstawowy Numer Rachunku Bankowego. Może on zawierać do 30 znaków alfanumerycznych, z czego część musi identyfikować bank. Format kodu BBAN - zarówno jego długość, jak i pozycje poszczególnych elementów składowych, są jednolite w obrębie danego kraju. W Polsce numer BBAN składa się z 24 cyfr, z których 8 tworzy numer rozliczeniowy banku, a 16 cyfr określa numer rachunku klienta;

Numer IBAN w systemach transakcyjnych zapisywany jest bez spacji. Na papierze numer zapisywany jest w formie 4 znakowych ciągów oddzielonych spacjami; przy czym ostatnia grupa może posiadać mniej niż 4 znaki, ponieważ długość numeru IBAN może być różnić w zależności od kraju.

Suma kontrolna numeru IBAN, czyli jak sprawdzić poprawność zapisu

Suma kontrolna, jak sama nazwa wskazuje, służy do sprawdzenia poprawności numeru IBAN. Znajduje się ona na pozycjach 3 do 4 numeru IBAN, zaraz po dwuliterowym kodzie kraju.

Algorytm sprawdzania poprawności numeru IBAN:

1. Rozpatrujemy pełen numer IBAN (wraz z kodem kraju). Numer powinien być zapisany bez spacji.
2. Sprawdzamy długość tego numeru w kontekście danego kraju - w Polsce numer konta bankowego w standardzie IBAN powinien być złożony z 28 znaków.
3. Przenosimy 4 pierwsze znaki numeru IBAN na jego koniec.
4. Zamieniamy litery w numerze IBAN na ciągi cyfr. Przyjmujemy następujące założenia: 'A' zamieniamy na '10', 'B' na '11' ... 'Z' zamieniamy na '35'. Dla kodu 'PL' powinniśmy uzyskać liczbę 2521, ponieważ 'P' zamieniamy na 25, a 'L' na 21.
5. W tym momencie uzyskaliśmy ciąg samych cyfr. Traktujemy uzyskany numer jako jedną liczbę i wyliczamy resztę z dzielenia tej liczby przez 97.
6. Jeżeli reszta z dzielenia wynosi 1, to suma kontrolna jest prawidłowa.

Przykład wyliczenia sumy kontrolnej

Wyliczmy sumę kontrolną dla rachunku bankowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Prześledźmy poszczególne kroki, zgodnie z algorytmem, który opisaliśmy wcześniej:

1. Rozpatrujemy konto o numerze IBAN PL83101010230000261395100000
2. Numer posiada 28 znaków. Dobry znak, jest szansa, że numer jest prawidłowy. Wykonujemy więc kolejne kroki algorytmu.
3. Po przeniesieniu 4 pierwszych znaków na koniec numeru uzyskujemy następujący ciąg znaków alfanumerycznych: 101010230000261395100000PL83
4. Zamieniamy litery na cyfry, uzyskujemy liczbę: 101010230000261395100000252183
5. Wyliczamy resztę z dzielenia tej liczby przez 97. Reszta wynosi 1, co oznacza, że suma kontrolna jest prawidłowa.

Jak znaleźć swój numer IBAN?

Wystarczy sprawdzić numer naszego bankowego rachunku i na początku dodać do niego litery PL. Z kolei numer konta znajdziemy na umowie z bankiem, na wyciągu z rachunku lub w naszej bankowości elektronicznej.

NRB (Numer Rachunku Bankowego)

W dzisiejszych czasach numer konta bankowego jest naszym identyfikatorem. Niedowiarkom podajmy kilka przykładów. Kiedy rozpoczynamy pracę, już na etapie wypełniania formularza osobowego zostaniemy proszeni o podanie numeru naszego konta osobistego - nie ma w tym nic dziwnego, w końcu ten numer jest niezbędny do otrzymywania wynagrodzenia. Kiedy chcemy przekazać bliskiej rodzinie darowiznę i jednocześnie skorzystać ze zwolnienia z podatku, musimy wykonać przelew ze swojego ROR-u. Kiedy zakładamy firmę… no cóż, bez numeru konta bankowego niewiele zdziałamy. Warto zatem wiedzieć, co oznaczają poszczególne pozycje tego numeru.

NRB to polski standard zapisu numeru rachunku bankowego składający się z 26 cyfr w formacie: kk AAAAAAAA BBBBBBBBBBBBBBBB

Spacje zostały dodane dla przejrzystości zapisu, w systemach elektronicznych numer rachunku zapisany jest bez odstępów.

Numer rachunku bankowego składa się z następujących bloków:

• kk (2 cyfry) — to suma kontrolna, która jest wyliczana zgodnie ze standardem IBAN (algorytm przedstawiony został w dalszej części artykułu);
• AAAAAAAA (8 cyfr) — to numer rozliczeniowy instytucji (banku), nadawany przez bank centralny;
• BBBBBBBBBBBBBBBB (16 cyfr) - to numer rachunku klienta.

Numer Rozliczeniowy Banku

kkAAAAAAAABBBBBBBBBBBBBBBB

Numer rozliczeniowy banku zajmuje pozycje 3 do 8 w numerze rachunku bankowego i jest używany do identyfikacji banku adresata przy wysyłaniu przelewu lub czeku. Numer ten jest zwykle wykorzystywany w kontekście rozliczeń krajowych. W przypadku operacji międzynarodowych używa się kodu BIC.

W Polsce dysponentem numerów rozliczeniowych jest bank centralny. To w gestii tego podmiotu leży nadawanie numeru rozliczeniowego poszczególnym instytucjom bankowym.

Numery rozliczeniowe mają 8 cyfr. Znaczenia kolejnych ciągów cyfr są następujące:

• pierwsze 4 cyfry są identyfikatorem instytucji bankowej. Bank centralny, banki komercyjne oraz zrzeszenia banków spółdzielczych identyfikowane są przez 3 cyfry z dopisanym zerem na końcu (3 cyfry i 0 daje razem 4 cyfry). Banki spółdzielcze są z kolei identyfikowane przez 4 cyfry;
• kolejne 3 pozycje są identyfikatorem oddziału banku. Ciąg trzech zer - "000" - przeważnie oznacza centralę danej instytucji finansowej;
• ostatnie miejsce zajmuje cyfra kontrolna, która jest wykorzystywana do sprawdzania poprawności numeru rozliczeniowego;

Warto zapamiętać, że na podstawie numeru rozliczeniowego możliwe jest zidentyfikowanie banku.

Numer IBAN a kod BIC/ SWIFT

Kiedy wykonujemy przelew za granicę w euro, musimy podać nie tylko numer rachunku odbiorcy w formacie IBAN. Konieczne jest również wpisanie kodu SWIFT, czyli numeru identyfikującego instytucję finansową, do której mają trafić środki.

Podobnie rzecz ma się z walutowymi przelewami przychodzącymi, zlecanymi przez naszych zagranicznych kontrahentów. Jeśli chcemy otrzymać zagraniczny przelew walutowy, musimy poinformować zlecającego, jaki mamy numer IBAN i jaki kod SWIFT obowiązuje w naszym banku.

Podsumowanie

Wprowadzenie numerów NRB i IBAN pozwoliło na szybszy i zautomatyzowany transfer środków pieniężnych w obrocie krajowym i międzynarodowym.

Dziś mało kto pamięta, ale do lipca 2004 roku każdy bank miał własny sposób identyfikacji rachunków bankowych. Numery kont w poszczególnych instytucjach zawierały litery, cyfry, ukośniki, myślniki oraz spacje i na dodatek posiadały różną długość. W efekcie wpisywanie tych danych w formatkę przelewu było mocno uciążliwym zadaniem i bardzo często kończyło się pomyłką.

Niestety, stara numeracja kont bankowych miała jeszcze tę wadę, że nawet jeśli numer konta był źle wpisany, to pieniądze i tak wychodziły z banku nadawcy. Otrzymywał je bank odbiorcy, który po stwierdzeniu, że nie może dopasować przelewu do żadnego ze swoich rachunków, odsyłał je z powrotem do instytucji zlecającej operację. Czas mijał, przelew krążył między bankami i zdarzało się często, że po drodze gdzieś „zginął”. Bywało, że środki wracały na konto roztargnionego nadawcy dopiero po paru dniach lub nawet tygodniach.

Wprowadzenie nowego standardu zapisu numerów kont – będące następstwem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – miało na celu ułatwienie i przyspieszenie rozliczeń bankowych, zmniejszenie kosztów przetwarzania dokumentów płatniczych oraz redukcję liczby reklamacji wynikających z błędnego zapisania numeru rachunku. Zastosowanie sumy kontrolnej wyeliminowało niekończące się wędrówki pieniędzy między bankami. Dzięki niej błąd w zapisie jest wychwytywany w momencie wprowadzania numeru konta do systemu banku, a operacja przelewu nie dochodzi do skutku.

Dzięki ustandaryzowanej numeracji udało się ograniczyć liczbę błędnych przelewów, przyspieszyć procedurę przelewania pieniędzy, a także zmniejszyć koszty związane z obsługą płatności. Z perspektywy lat można ocenić, że była to zmiana korzystna zarówno dla banków, jak i dla klientów.

Narzędzie do identyfikacji banku po numerze rachunku

---

Czy wiesz, że banki potrafią zaoferować nawet kilkaset złotych za założenie konta? Sprawdź listę aktywnych promocji bankowych, być może któraś z nich będzie dla Ciebie interesująca.